Beste nieuwsgierige lezer,
Onderstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting, per sectie, van het meest recente syntheserapport van de VN klimaatwerkgroep:
‘Climate Change 2023: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II, III to the Sixth Assessment Report of the IPCC’ (IPCC, Geneva, 2023).
Klik op een vraag om het antwoord te lezen.
Klik op ‘Meer…’ onderaan een antwoord als u een uitgebreide uitleg wil lezen.
Hoe is het met ons klimaat gesteld?
Het IPCC-syntheserapport laat zien dat menselijke activiteiten onmiskenbaar hebben geleid tot opwarming van de aarde. Klimaatverandering leidt nu al tot veel (extreme) weersomstandigheden in elke regio over de hele wereld, met nadelige gevolgen voor voedsel- en watervoorziening, de gezondheid van mensen, economieën en de samenleving.
Meer…
Door de uitstoot van broeikasgassen, heeft de mens ervoor gezorgd dat de gemiddelde mondiale temperatuur boven het aardoppervlak in 2011-2020 al 1,1°C hoger was dan in 1850-1900. Deze stijging is het gevolg van het verbranden van fossiele brandstoffen, landgebruik en niet-duurzame consumptie- en productiepatronen. Er zijn echter grote verschillen in de bijdrage tussen landen en bevolkingsgroepen. Kwetsbare gemeenschappen die historisch gezien vaak weinig hebben bijgedragen aan de huidige klimaatverandering worden onevenredig hard getroffen (zij ervaren de grootste verliezen en schade aan natuur en mensen).
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 2.1 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Welke veranderingen in het klimaat hebben we waargenomen over de afgelopen decennia?
In de afgelopen jaren hebben we significante veranderingen in het klimaat waargenomen. De wereldwijde temperatuur is gestegen – waarbij de versnelde snelheid van opwarming in de afgelopen decennia opvallend is. Naast de temperatuurstijging is er ook veel bewijs en observaties over andere veranderingen in het klimaatsysteem, zoals een toename van het aantal hittegolven en een daling van het zee-ijs
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 2.1.1 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Wat zijn de oorzaken van deze waargenomen klimaatveranderingen?
De waargenomen klimaatverandering die we momenteel zien, wordt voornamelijk veroorzaakt door menselijke activiteiten. Dit kan op basis van wetenschappelijke kennis worden vastgesteld. De uitstoot van broeikasgassen, zoals koolstofdioxide (CO2), door verbranding van fossiele brandstoffen en ontbossing is de belangrijkste factor achter de opwarming van de aarde.
Meer…
Naast menselijke uitstoot zijn er natuurlijke factoren die kunnen bijdragen aan de waargenomen klimaatveranderingen, zoals variabiliteit in zonneactiviteit en vulkaanuitbarstingen, de baan van de aarde en hoek van de aardas ten opzichte van de zon. Hoewel de zonneactiviteit fluctueert, heeft deze bijdrage over de afgelopen decennia een beperkte invloed gehad op de recente opwarming van de aarde. Vulkanische uitbarstingen kunnen tijdelijke afkoeling effecten hebben door het uitstoten van aerosolen en zwavelverbindingen in de atmosfeer. De invloed hiervan op de lange termijn is echter beperkt. Variaties in de positie van de aardas zijn voornamelijk van invloed op klimaatverandering op zeer lange tijdschalen, en spelen een beperkte rol in de recent waargenomen klimaatverandering de afgelopen tientallen jaren.
Een veelheid aan bewijs, waaronder het vergelijken van modelresultaten met waarnemingen, tonen aan dat de door mensen veroorzaakte stijging van broeikasgassen in de atmosfeer uitdrukkelijk de dominante oorzaak is van de waargenomen temperatuurstijging en andere klimaatveranderingen.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 2.1.1 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Wat zijn de gevolgen van de waargenomen klimaatveranderingen?
De gevolgen van de reeds waargenomen klimaatverandering in de laatste eeuw zijn duidelijk zichtbaar: toenemende zeespiegelstijging, vaker voorkomende en meer intense weerextremen, en een aftakeling van ecosystemen op land en in de oceaan.
Meer…
De stijgende temperatuur heeft geleid tot het smelten van gletsjers en ijskappen, en tot de afname van het zee-ijs in de poolgebieden. Smeltende ijskappen hebben bijgedragen aan het stijgen van de zeespiegel. Bovendien leidt de stijging van de CO2-concentratie tot verzuring van de oceanen, wat schadelijk is voor koraalriffen en mariene ecosystemen.
De gevolgen voor ecosystemen zijn eveneens merkbaar. Veranderingen in temperatuur en neerslagpatronen hebben de leefgebieden van planten en dieren aangetast. Sommige soorten migreren naar koelere gebieden, terwijl andere soorten in aantal achteruitgaan. Dit kan de biodiversiteit en ecologische evenwichten verstoren.
De invloed van klimaatverandering is ook te zien in het toenemen van extreme weersomstandigheden. Hittegolven, hevige neerslag en intensere tropische cyclonen komen vaker voor en zijn soms ook erger. Deze extremen hebben onder andere gevolgen voor menselijke veiligheid, landbouwproductie en infrastructuur.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 2.1.2 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Wat doen we tegen klimaatverandering?
Verschillende landen implementeren klimaatbeleid. De maatregelen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen hebben bijgedragen aan toename van de efficiëntie van energiegebruik en een afname van emissies per eenheid energie. De broeikasgasemissies zijn in meerdere landen gedurende meer dan een decennium afgenomen. Er kan dus worden gesteld dat internationale klimaatafspraken, toenemend nationaal klimaatbeleid en een groeiend bewustzijn in de samenleving hebben geleid tot het versnellen van inspanningen om klimaatverandering aan te pakken.
Meer…
Naast het verminderen van emissies (klimaatmitigatie), kunnen ook aanpassingsmaatregelen klimaatrisico’s verminderen (klimaatadaptatie) en zo bijdragen aan duurzame ontwikkeling. e vooruitgang in het plannen en uitvoeren van aanpassingen heeft al meerdere voordelen opgeleverd in bijvoorbeeld de landbouwsector en het waterbeheer. Ook op het gebied van reduceren van emissies wordt vooruitgang geboekt: alternatieve technologieën met lagere of geen uitstoot van broeikasgassen worden betaalbaarder, en zijn beschikbaar in alle sectoren. De wereldwijde financiering voor mitigatie en adaptatie maatregelen vertoont een stijgende lijn. Tegelijkertijd geldt dat zowel het reduceren van emissies als aanpassing ver achterblijft bij wat nodig is.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 2.2 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Welke maatregelen voor het beperken van klimaatverandering zijn er tot nu toe ondernomen?
Op het gebied van klimaatmitigatie zijn er vele inspanningen geleverd om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, maar de wereldwijde inspanning voor het mitigeren van klimaatverandering blijft ontoereikend.
Meer…
Er is veel vooruitgang geboekt op vlak van maatregelen voor energieproductie (transitie richting hernieuwbare energie), transport (elektrificatie, brandstofefficiëntie), landgebruik (tegengaan ontbossing) en industriële processen (alternatieve materialen, energie-efficiëntie). Technologieën met een lagere of nul uitstoot van broeikasgassen worden steeds betaalbaarder en toegankelijker in alle sectoren (zoals energie, bebouwing, transport, industrie). Hoewel sommige landen de uitstoot van broeikasgassen in tien jaar tijd met succes hebben teruggedrongen, blijft de wereldwijde reactie op klimaatverandering ontoereikend: de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen blijft stijgen, en de cumulatieve uitstoot van menselijke activiteiten heeft geleid tot een aanzienlijke toename van de concentraties CO2, methaan en lachgas in de atmosfeer.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 2.2.2 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Welke maatregelen voor het aanpassen aan klimaatverandering zijn er tot nu toe ondernomen?
Op het gebied van klimaatadaptatie is er best wat vooruitgang geboekt met maatregelen die de kwetsbaarheid van mensen en infrastructuur tegenover klimaatverandering te verminderen, maar de wereldwijde inspanning voor het adapteren aan klimaatverandering blijft ontoereikend.
Meer…
Er is vooruitgang geboekt bij het plannen en uitvoeren van maatregelen om de gevolgen van klimaatverandering te beperken. Dit heeft meerdere voordelen opgeleverd, met name in sectoren als landbouw (technologische innovaties zoals hittebestendige cultivatie), watervoorraden (nieuwe infrastructuur zoals reservoirs) en rampen-risicobeheer (bijvoorbeeld maatregelen tegen overstroming zoals flexibele waarschuwingssystemen en op-natuur-gebaseerde oplossingen zoals uiterwaarden).
Veel maatregelen voor klimaatadaptatie hebben reeds positieve resultaten laten zien op vlak van duurzame ontwikkeling, en hebben de veerkracht van de maatschappij tegen de negatieve gevolgen van klimaatverandering verbeterd. Geïntegreerde, multisectorale oplossingen die sociale ongelijkheden aanpakken, aanpak differentiëren op basis van klimaatrisico’s, vergroten de haalbaarheid en doeltreffendheid van aanpassingen in verschillende sectoren. Ondanks de geboekte vooruitgang, zijn er ook nog steeds veel belemmeringen bij een goede uitvoering van aanpassingsmaatregelen, onder andere op vlak van financiering (die tekort schiet en ongelijk verdeeld is). De huidige inspanningen zullen niet volstaan om de verwachte gevolgen van de klimaatverandering op te vangen.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 2.2.3 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Zijn de huidige maatregelen en het huidige beleid omtrent klimaat-mitigatie en -adaptatie voldoende?
Nee, de huidige acties en beleidsmaatregelen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen zijn niet voldoende om de klimaatverandering volledig aan te pakken. Ondanks de inspanningen om de uitstoot te verminderen, blijft het niveau van gassen zoals CO2 en methaan in de atmosfeer stijgen. Ook de huidige inspanningen voor klimaatadaptie volstaan niet om de verwachte gevolgen van de klimaatverandering op te vangen.
Meer…
Er bestaat nog steeds een kloof tussen de wereldwijde ambitie zoals vastgesteld in het Parijs Akkoord, en de gezamenlijke bijdrage van plannen en beloofde emissiereducties van alle landen omtrent klimaatmitigatie. Dit probleem wordt nog groter doordat de beloften nog maar heel beperkt worden uitgevoerd.
Er zijn twee belangrijke redenen voor het onvoldoende effect van klimaatbeleid: (1) de plannen en beloften voor emissiereducties van veel landen zijn niet ambitieus genoeg (ze levere niet de nodige reductie op), en (2) de uitvoering van die plannen is niet voldoende om de doelstellingen van de Verdrag van Parijs te halen. Om klimaatverandering effectiever aan te pakken, hebben we sterke ambities nodig, meer investeringen in schone technologieën en een wereldwijde inspanning om emissies samen te verminderen.
Wanneer de wereldwijde broeikasgasemissies in 2030 uitkomen op het niveau zoals opgetekend in de ‘Nationally Determined Contributions” (NDCs) van alle landen zal dit waarschijnlijk leiden tot een temperatuurstijging van fors boven de 2 graden ten opzichte van de pre-industriële periode. Dit zou het in 2030 de opgave om de opwarming te beperken tot 1,5 graden zo goed als onmogelijk maken en het moeilijk maken om de temperatuur ruim onder de 2°C opwarming te houden. De huidige beloofde klimaatactie (de NDCs) zijn dus onvoldoende om het Parijs Akkoord te halen.
Ook wat betreft adaptatie (de maatregelen die we nemen om ons aan te passen aan klimaatverandering) wordt er nog onvoldoende gedaan. Veel initiatieven focussen vooral op vermindering van de risico’s op de korte termijn. Dit kan meer fundamentele adaptatie in de weg staan. Mitigatie en adaptie gaan samen. Als er onvoldoende gedaan wordt aan mitigatie, worden in sommige sectoren en regio’s de grenzen voor adaptatie bereikt, waardoor risico’s voor kwetsbare groepen onevenredig toenemen.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 2.3 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Wat staat er in de weg om het globale beleid inzake klimaat ambitieuzer te maken?
Onvoldoende financiering en een gebrek aan politieke kaders en prikkels belemmeren zowel inspanningen voor het verminderen van klimaatverandering als het aanpassen eraan. Financiële stromen richten zich voornamelijk op het verminderen van klimaatverandering, maar de ontwikkeling hiervan is onevenredig verdeeld over regio’s en sectoren. Financiering voor fossiele brandstoffen overtreft die voor aanpassing en het verminderen van klimaatveranderinge.
Meer…
Zowel publieke als private klimaatfinanciering blijven achter bij het gezamenlijke doel om tegen 2020 jaarlijks USD 100 miljard te mobiliseren voor betekenisvolle inspanningen en transparantie in het verminderen van klimaatverandering. Investeringen moeten verdrievoudigen tot zesvoudig om de opwarming tot 2°C of 1,5°C te beperken. Ook de huidige wereldwijde financiële stromen voor aanpassing zijn ontoereikend en zorgen voor implementatie-uitdagingen, vooral in ontwikkelingslanden. Het verschil tussen de kosten van aanpassing en toegewezen financiën neemt toe.
Uitdagingen buiten de financiële sector omvatten onaantrekkelijke risico-rendementsprofielen, zwakke regelgevende kaders en een gebrek aan schaalbare investeringsmogelijkheden.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 2.3.3 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Wat zijn de lange-termijn risico’s en gevolgen van klimaatverandering?
Zolang de uitstoot van broeikasgassen door de mens doorgaat, zal ook de opwarming van de aarde doorgaan met steeds meer gevolgenvoor mens en natuur op elke plek op aarde.
Meer…
Door het voortdurend uitstoten van broeikasgassen zal de aarde verder opwarmen. Deze klimaatverandering gaat gepaard met verandering van weerpatronen (temperatuur, neerslag en andere extremen) overal ter wereld.
Ook bij de huidige temperatuursverandering zijn gevolgen zichtbaar, bijvoorbeeld in de vorm van weersextremen. Deze gevolgen, en de risico’s voor mens en natuur die ze meebrengen, zullen echter sterk toenemen met een stijgende temperatuur. Een deel van deze veranderingen is onomkeerbaar en kunnen nog duizenden jaren blijven. Hoe veel het klimaat verandert, en dus welke gevolgen en risico’s we accepteren, hangt af van hoeveel broeikasgassen we in de toekomst uitstoten.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 3.1 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Hoe zal het klimaat veranderen in de toekomst?
Hoeveel de aarde opwarmt, hangt af van hoeveel fossiele brandstoffen we verbranden en hoeveel bossen en veengebieden we kappen of verstoren.
Meer…
Het IPCC concludeert dat als we de uitstoot van broeikasgassen niet verminderen, de gevolgen veel erger kunnen worden. Wetenschappers hebben gekeken naar de risico’s die met deze veranderingen te maken hebben, zoals overstromingen of droogtes. Deze risico’s zijn groter dan eerder werd gedacht. Door klimaatverandering zal de zeespiegel blijven stijgen met directe risico’s voor kustgebieden. Als de aarde warmer wordt, leidt dit tot het vaker voorkomen of erger worden van extreem weer risico’s voor kustgebieden.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 3.1.1 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Wat zijn de gevolgen voor de maatschappij die we kunnen verwachten bij toenemende klimaatverandering?
Het IPCC vat een hele hoop wetenschappelijke studies samen die aantonen dat als we niets doen aan de uitstoot van broeikasgassen, klimaatverandering grotere negatieve gevolgen voor de samenleving zal hebben. We kunnen vaker te maken krijgen met extremer weer zoals stormen en hittegolven. Ook kan de stijgende zeespiegel forse risico’s brengen voor kustgebieden. Dit kan gevolgen hebben voor onze economieën, gezondheid en de natuur. Daar waar minder mogelijkheden zijn om aan te passen (bijvoorbeeld door gebrek aan geld, of omdat de grenzen aan adaptatie technisch zijn bereikt) zullen de problemen groter zijn. Vaak komen op deze plekken verschillende risico’s samen, is het dus moeilijker om met de gevolgen van vele gevaren tegelijk om te gaan.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 3.1.2 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Zijn de risico’s van klimaatverandering onomkeerbaar?
Ja – voor een deel van de risico’s. Meer opwarming van de aarde vergroot de kans op onomkeerbare veranderingen en hun gevolgen, vooral bij abrupte gebeurtenissen.
Meer…
Klimaatverandering beïnvloedt de zeespiegel en de kans op weerextremen, en dat leidt tot gevolgen voor landbouwproductie, ecosystemen, zoals bossen en koraalriffen, en de economie. Een deel van deze processen is op menselijke tijdschaal onomkeerbaar. Het gaat hierbij ondermeer om verschuivingen in ijskappen en zeespiegelstijging.
Verdergaande opwarming verhoogt het risico op fenomenen die worden aangeduidt als “erg onwaarschijnlijk, maar met een enorm grote impact”. Een voorbeeld daarvan is de snelle zeespiegelstijging door versneld afsmelten van gletsjers op de polen. Beperking van opwarming tot 1,5°C vermindert die gevolgen, maar zelfs dan zijn enkele veranderingen onomkeerbaar. Veel verdergaande maatregelen zijn nodig om deze ernstige lange-termijn risico’s aan te pakken die samenhangen met nog hogere opwarming van de aarde.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 3.1.3 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Kunnen we ons zomaar aanpassen aan alle vormen van klimaatverandering?
Aanpassing aan klimaatverandering wordt minder effectief naarmate de opwarming toeneemt, vooral voor landbouw en waterbeheer. Te veel opwarming betekent simplemweg dat de mogelijheden om aaan te passen worden uitgeput; hierdoor zullen verliezen en schade toenemen, vooral voor kwetsbare groepen.
Meer…
Aanpassen aan klimaatverandering betekent dat je je moet voorbereiden op de gevolgen van een warmere aarde. Maar als het te warm wordt, werken sommige aanpassingen minder goed. Bijvoorbeeld, in de landbouw zullen bij beperkte opwarming verbeterde gewassen en andere landbouwpraktijken helpen de schade te beperken, maar bij te hoge opwarming (zoals boven de 2 graden) werkt dit minder goed. Ook maatregelen om gevolgen van veranderde neerslagpatronen op te vangen (waterbeheer) kunnen uitgeput raken als de verandering te groot wordt. Dit maakt het moeilijker voor boeren en anderen om zich te beschermen.
Als de aarde te veel opwarmt, wordt het moeilijker om je aan te passen. Mensen zullen meer verliezen en schade hebben, vooral mensen die het al moeilijk hebben. Het wordt lastiger voor ecosystemen om zich aan te passen, en sommige aanpassingen werken dan niet meer. Denk bijvoorbeeld aan bescherming tegen stijgende zeespiegel. Dit wordt een groot probleem voor eilanden en laaggelegen kustgebieden. Als we niet goed plannen, kunnen verkeerde aanpassingen ons juist kwetsbaarder maken. Het is belangrijk om samen te werken en goed na te denken over de beste manieren om ons aan te passen aan een veranderend klimaat.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 3.2 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Hoe snel moeten we onze uitstoot van broeikasgassen verminderen?
Het verminderen van de door mensen veroorzaakte opwarming van de aarde is nodig. Als we streven naar een maximale opwarming van 1,5°C of 2°C, moeten we snel en grondig de hoeveelheid broeikasgassen die we uitstoten verminderen in alle delen van de samenleving.
Meer…
Alle wereldwijde modellen laten zien dat we diepgaande en snelle vermindering van broeikasgasemissies nodig hebben om de opwarming van de aarde te beperken tot 2°C of lager. De netto uitstoot van CO2 zal naar nul moeten – dat betekent dat we geen netto CO2 toevoegen aan de atmosfeer. Dat moet zo snel mogelijk, in de volgende tien jaren. Als we de Parijs temperatuur doelen eerst overschrijden en daarna proberen terug te keren, zullen sommige processen al onomkeerbaar zijn; bovendien zullen we mogelijk kantelpunten in het natuurlijke systeem bereikt hebben, die bijdragen aan opwarming en schade verergeren.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 3.3 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Wat is het koolstofbudget en waarom is het relevant?
Momenteel (sinds 2020) stoten we per jaar ongeveer 10% uit van het resterende globale koolstofbudget: de maximale hoeveelheid uitstoot om een redelijke (50%) kans te hebben om de opwarming van de aarde te beperken tot +1.5°C.
Om de wereldwijde temperatuurstijging te beperken, moeten we letten op de totale uitstoot van CO2. Voor elke 1000 GtCO2 die mensen uitstoten, stijgt de gemiddelde wereldtemperatuur met zo’n 0,27°C tot 0,63°C (beste schatting: 0,45°C). We weten dus redelijk gedetaileerd hoeveel CO2 er maximaal uitgestoten mag worden om tot een bepaalde wereldwijde temperatuur te komen. Daarnaast kan ook gemeten worden hoeveel de mens al heeft uitgestoten. Het verschil kan je zien als een koolstofbudget: de maximum hoeveelheid aan CO2-uitstoot die we wereldwijd nog kunnen uitstoten als we de opwarming onder een bepaalde temperatuur willen houden. Om (met 50% kans) onder 1,5°C opwarming te blijven, is dit maximaal 500 GtCO2 vanaf begin 2020. Om (met 67% kans) onder 2°C opwarming te bliven, is dit maximaal 1150 GtCO2 vanaf begin 2020. Als we tussen 2020 en 2030 per jaar evenveel CO2 uitstoten als in 2019, gebruiken we het hele CO2-budget voor 1,5°C en meer dan een derde voor 2°C.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 3.3.1 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Wat wordt er bedoeld met netto-nul uitstoot?
Om de aarde leefbaar voor iedereen te houden, is het vereist dat we de totale uitstoot van CO2 beperken. Gezien CO2 ophoopt in de lucht, zorgt ‘minder’ uitstoten nog steeds voor een toename aan CO2 in de lucht, en dus temperatuurstijging. We moeten dus netto nul of zelfs negatieve CO2-uitstoot bereiken, en daarnaast ook de uitstoot van andere broeikasgassen sterk verminderen.
Meer…
Om de temperatuur op aarde te stabiliseren, moeten we streven naar een netto-nul uitstoot van CO2 en de uitstoot van andere broeikasgassen verminderen. Als we erin slagen om een netto-nul uitstoot te bereiken voor alle broeikasgassen samen, laten modellen zien dat de temperatuur op aarde geleidelijk zal afnemen. Het behalen van een netto-nul emissie, zowel voor CO2 als voor alle broeikasgassen, is echter geen eenvoudige taak en kan vooral in bepaalde sectoren zeer uitdagend zijn.
Om deze moeilijkheden te overwinnen, kan het aantrekkelijk zijn om de uitstoot in bepaalde sectoren te compenseren door CO2 uit de lucht te halen, ook wel bekend als koolstofdioxideverwijdering. Het vermogen hiervoor is echter beperkt. Daarnaast kan de natuurlijke opslag van CO2 in land en oceanen minder effectief worden naarmate we meer CO2 uitstoten en de opwarming van de aarde toeneemt. Modellen laten zien dat netto-nul CO2-uitstoot eerder valt te bereiken dan netto-nul emissies voor alle broeikasgassen.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 3.3.2 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Wat zijn de gevolgen van het overschrijden van het koolstofbudget?
Het overschrijden van een specifiek resterend koolstofbudget leidt tot hogere opwarming van de aarde. Als we echter netto negatieve CO2-uitstoot bereiken en behouden, kunnen we de overschrijding van de temperatuur omkeren.
Meer…
Er zijn maar weinig modellen die aangeven dat de opwarming beperkt kan worden tot 1,5°C zonder dat deze temperatuurlimiet tijdelijk wordt overschreden. De meeste modellen tonen scenario’s waarin het doel van 1,5°C pas wordt bereikt na zo’n tijdelijke overschrijding. Helaas brengt deze overschrijding meer schadelijke en potentieel onomkeerbare gevolgen met zich mee, met extra risico’s voor zowel mensen als de natuur.
De tijdelijke overschrijding vergroot de kans op extreme hitte, hevige neerslag en klimaatverandering, wat risico’s oplevert voor infrastructuur en kustgebieden. Het heeft ook negatieve effecten op belangrijke ecosystemen, zoals ijskappen, bergen en kustgebieden. Om terug te gaan naar een bepaald opwarmingsniveau na zo’n tijdelijke overschrijding, zijn technieken nodig om negatieve CO2-uitstoot te realiseren. Helaas zijn deze technieken nog niet wijdverspreid beschikbaar en is de capaciteit beperkt.
Een snellere vermindering van de uitstoot van andere broeikasgassen, met name methaan, kan de opwarming beperken. Hierdoor kan de noodzaak voor negatieve CO2-uitstoottechnieken verminderen.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 3.3.3 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
In welke sectoren zijn diepgaande veranderingen in uitstoot nodig?
Het is van groot belang om de uitstoot van CO2 erg snel te verminderen, en er zijn diverse manieren om dit te bereiken. Dit vereist gezamenlijke inspanningen van overheden, bedrijven en individuen. Het betekent dat we de uitstoot moeten verminderen in álle sectoren: industrie, transport, gebouwen en stedelijke gebieden. We kunnen de energie-efficiëntie verbeteren, overstappen naar duurzamere technologieën en gebruikmaken van schone energiebronnen. Het veranderen van ons gedrag, naar een levensstijl met minder energiebehoefte, kan ook helpen, vooral in ontwikkelde landen met goede infrastructuur. Het beperken van de uitstoot van andere broeikasgassen, zoals methaan, is eveneens van belang. Maatregelen met betrekking tot landgebruik kunnen ook bijdragen, zoals het aanplanten van bomen en verbeterd bosbeheer, wat kan helpen om CO2 uit de lucht te halen en op te slaan.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 3.3.4 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Moeten we kiezen tussen mitigatie, adaptatie en duurzame ontwikkeling?
Nee, we moeten snel handelen om een goede en duurzame toekomst voor iedereen te verzekeren. Maar het nemen van maatregelen om klimaatverandering te verminderen en ons aan te passen, kan goed samengaan met het bevorderen van duurzame ontwikkeling.
Meer…
De mogelijkheden om ons aan te passen aan klimaatverandering worden steeds beperkter worden naarmate de opwarming van de aarde toeneemt. Dit beperkt dan ook de mogelijkheid voor een duurzame ontwikkeling. Als we snel en eerlijk actie ondernemen om de schade door klimaatverandering te verminderen, is het mogelijk te zorgen dat onze ontwikkeling ook op lange termijn duurzaam is.
Voor voorbeelden hoe de duurzaamheidsdoelen kunnen samengaan met klimaatadaptatie en mitigatie, zie Figure AR6 WG2 (ipcc.ch)
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 3.4 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Zijn er slimme keuzes voor klimaatactie en Duurzame Ontwikkeling?
Over het algemeen zijn de voordelen van het beperken van opwarming groter dan de kosten ervan. Het nemen van maatregelen om klimaatverandering te verminderen en ons aan te passen, kan samengaan met andere aspecten van duurzame ontwikkeling. Er zijn ook situaties waar sprake kan zijn van mogelijke spanningen. De mogelijkheid meerdere doelen te verenigen hangt af van hoe snel actie wordt genomen en op welke manier (zoals in relatie tot gelijkheid en rechtvaardigheid).
Meer…
In de energiesector kan de overgang naar een schoner systeem ook andere voordelen hebben, zoals betere luchtkwaliteit en gezondheid. In de landbouw kunnen bepaalde manieren van landbeheer voor klimaatbeleid helpen om armoede te verminderen en honger tegen te gaan; andere klimaatmaatregelen kunnen echter – als ze niet doordacht worden ingevoerd – negatieve gevolgen hebben voor bijvoorbeeld voedselzekerheid, biodiversiteit en waterkwaliteit op korte termijn. Dit kan soms het geval zijn rond bioenergie. Het versterken van klimaatmaatregelen kan op korte termijn leiden tot kosten en stevige veranderingen, maar het helpt om schade door klimaatverandering te voorkomen.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 3.4.1 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Hoe zorgen we ervoor dat klimaatactie en duurzame ontwikkeling hand in hand gaan?
Duurzame ontwikkeling en maatregelen rond klimaatverandering gaan vaak samen. Duurzame ontwikkeling zorgt voor betere mogelijkheden tot aanpassing; te veel klimaatverandering is bedreiging voor duurzame ontwikkeling. Door slimme keuzes te maken, en een inclusieve en rechtvaardige benadering, kunnen we zowel het milieu beschermen als ervoor zorgen dat iedereen een goede levenskwaliteit heeft. Zulke geïntegreerde maatregelen kunnen synergieën creëren en trade-offs verminderen voor duurzame ontwikkeling. Het gebruik van lokale en inheemse kennis helpt daarbij.
Het is essentieel dat overheden, organisaties en mensen samenwerken en beslissingen nemen die eerlijk (rechvaardig en gelijkheid-bevorderend) zijn en de risico’s verminderen. Het gaat erom dat we onze economie en manier van leven veranderen en dat we rekening houden met wat goed is voor de natuur en voor ons. Dit vereist geïntegreerde besluitvormingsprocessen, financiering en acties over alle bestuursniveaus, sectoren en zowel op korte als langetermijn. Ook moeten we snel handelen, want als we te lang wachten, wordt het steeds moeilijker om een goede toekomst te garanderen.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 3.4.2 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Hoe snel moeten we broeikasgasemissies verminderen?
Het duurt vaak lang om systemen om te zetten naar systemen die geen broeikgasemissies uitstoten. Daarom is het belangrijk om nu al snel te beginnen met veranderingen door te voeren zodat we niet achterop raken. De komende tien jaar zijn erg belangrijk om de meest negatieve gevolgen van klimaatverandering te voorkomen.
Meer…
Computermodellen laten zien dat als we de opwarming van de aarde tot 1.5°C of 2°C willen beperken, de uitstoot van broeikasgassen op korte termijn (dat wil zeggen de eerste helft van de jaren 2020) minder zullen moeten worden. Als we snel en goed maatregelen nemen om minder schadelijke invloed te hebben op het klimaat, kunnen we de problemen voor mensen en de natuur kleiner maken.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 4.1 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Zijn er voordelen aan maatregelen voor het mitigeren van klimaatverandering?
Als we snel aanpassingen maken, kan dat het welzijn van mensen, vooral zij in kwetsbare posities, verbeteren door verlies en schade ten gevolge van klimaatverandering en extreme weer te verminderen. We zullen dan in de toekomst minder schade hebben, en dus ook economisch voordeel. Ook kunnen die maatregelen duurzame ontwikkeling bevorderen en luchtvervuiling voorkomen en problemen zoals schadelijke stoffen en klimaatverandering voorkomen. Deze maatregelen vragen om geld en veranderingen. Door de juiste voorwaarden (zoals beleidscontext, financiele prikkels) te creëren, is dit echt wel mogelijk. Het is belangrijk dat we goed plannen en samenwerken om deze uitdagingen aan te gaan.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 4.2 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Zijn er risico’s van klimaatverandering op korte termijn?
Ja, klimaatverandering leidt nu reeds tot schade. En als we op het huidige pad doorgaan, zullen ecosystemen en mensen meer risico lopen op schade.Veel gevolgen van klimaatverandering, waaronder extreem weer, zullen in de nabije toekomst groter zullen worden als de wereldwijde opwarming toeneemt. Dit zal leiden tot steeds grotere en opeenvolgende problemen die steeds moeilijker zijn om onder controle te houden. Dit zal vooral een probleem zijn voor de armste en meest kwetsbare mensen..
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 4.3 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Hoe zit het met klimaatrechtvaardigheid?
Het is van groot belang dat we eerlijke maatregelen nemen om klimaatverandering aan te pakken. Dit impliceert dat we rekening houden met eerlijkheid, rechtvaardigheid en inclusiviteit voor alle betrokkenen, met inbegrip van kwetsbare groepen.
Meer…
Om er voor te zorgen dat de maatregelen die we nemen tegen klimaatverandering, eerlijk zijn, is het belangrijk eerlijke en inclusieve plannen te ontwikkelen. Daarbij is het cruciaal om mensen te betrekken bij besluitvorming en rekening te houden met diverse behoeften en omstandigheden. We weten dat maatregelen makkelijk geaccepteerd worden als ze als rechtvaardig worden beschouwd. Dit betekent dus het bevorderen van gelijke behandeling en het vermijden van uitsluiting. Uit onderzoek blijkbaar dat dit conflicten tussen uiteenlopende doelstellingen kan verminderen, transformatie ondersteunt en en leidt tot een betere capaciteit tot aanpassing, zeker op lange termijn. Het gebrek aan effectieve maatregelen voor het verminderen en aanpassen aan klimaatverandering treft vooral de armste en meest kwetsbare bevolkingsgroepen onevenredig.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 4.4 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Welke maatregelen kunnen we nemen?
Snelle en ingrijpende veranderingen zijn nodig in álle sectoren en systemen om diepgaande en blijvende vermindering van uitstoot te bereiken en een leefbare en duurzame toekomst voor iedereen veilig te stellen.
Meer…
Om de uitstoot van broeikasgassen sterk en langdurig te verminderen, zijn snelle en grote veranderingen in alle delen van de maatschappij noodzakelijk, zoals in energie, transport, en industrie. Dit betekent dat we veel verschillende manieren moetenen inzetten om minder schadelijke invloed te hebben op het klimaat en om ons aan te passen aan de opwarming van de aarde. Er zijn gelukkig al vele doeltreffende en goedkope opties mogelijk voor klimaat mitigatie en adaptatie. De opties lopen wel uit een voor verschillende sectoren. Een uitgebreide lijst van opties is te vinden in het Syntheserapport, in figuur 7: Figure AR6 WG2 (ipcc.ch).
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 4.5 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Welke maatregelen bestaan er om uitstoot in de energiesector te verminderen?
Om de uitstoot van broeikasgassen drastisch te verminderen, zijn aanzienlijke veranderingen in ons energiesysteem nodig. Tegelijkertijd kunnen aanpassingsmaatregelen helpen om klimaatgerelateerde risico’s voor het energiesysteem te verminderen. Een koolstofarm energiesysteem betekent dat we veel minder fossiele brandstoffen moeten gebruiken en in plaats daarvan moeten inzetten op elektriciteit die geen CO2 uitstoot, grootschalige elektrificatie, alternatieve energiedragers voor bepaalde toepassingen, energiebesparing en efficiëntie, en betere integratie van het energiesysteem.
Meer…
De overgang naar hernieuwbare energiebronnen zoals zonne- en windenergie, verbeteringen in energie-efficiëntie en het verminderen van methaanemissies (bijvoorbeeld uit de kolen-, olie- en gasindustrie en afvalverwerking) kunnen aanzienlijke bijdragen leveren aan emissiereducties, en veel van deze opties zijn technisch haalbaar en genieten publieke steun.
Het aanpassen van energie productiesystemen aan de gevolgen van klimaatverandering, zoals veranderingen in de beschikbaarheid van waterbronnen voor waterkrachtcentrales, is ook essentieel. Diversificatie van energiebronnen en beter beheer van de vraag kunnen helpen om de betrouwbaarheid van de energievoorziening te vergroten en kwetsbaarheid voor klimaatverandering te verminderen. Het moderniseren van energiemarkten en infrastructuur, aangepast aan de klimaatverandering, kan op de middellange tot lange termijn haalbaar zijn en heeft voordelen op het gebied van emissiereductie.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 4.5.1 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Welke maatregelen bestaan er om uitstoot in de industrie te verminderen?
Om industriële emissies te verminderen, zijn verschillende strategieën nodig voor diverse sectoren, vooral voor industrieën die verstoord worden door klimaatextremen en erg vervuilende industrieën. Gecoördineerde inspanningen zijn vereist in de hele waardeketen, met inbegrip van vraagbeheer, energie- en materiaal efficiëntie, circulair materiaalgebruik en emissiereductie technologieën.
Meer…
Lichtere industrieën en productie kunnen grotendeels decarboniseren door technologieën zoals elektrificatie en het gebruik van koolstofarme brandstoffen. Voor cement emissies zijn vervanging van materiaal en koolstofafvang en -opslag (CCS) nodig. Het verminderen van emissies in de chemische sector vereist een benadering van de gehele levenscyclus, inclusief het recycleren van kunststoffen, overschakeling van brandstof en grondstoffen, en CCS. Deze inspanningen kunnen leiden tot verschuivingen in de locatie van industrieën en de organisatie van waardeketens, wat van invloed kan zijn op werkgelegenheid en economische structuur. Klimaatverandering kan industrieën negatief beïnvloeden door verstoringen in aanvoer en bedrijfsvoering, wat aanpassingsmaatregelen noodzakelijk maakt, met name in waterintensieve sectoren zoals de mijnbouw.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 4.5.2 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Welke maatregelen bestaan er om uitstoot in de steden en infrastructuur te verminderen?
Steden zijn essentieel om diepe emissiereducties te bereiken en klimaatbestendige ontwikkeling te bevorderen. Bij het ontwerpen en plannen van stedelijke en landelijke nederzettingen moeten klimaatverandering en -risico’s worden overwogen. Steden kunnen netto nul emissies bereiken door emissies binnen en buiten hun grenzen te verminderen via toeleveringsketens.
Meer…
Voor steden is een geïntegreerde planning omtrent fysieke, natuurlijke en sociale infrastructuur nodig. Gebouwen kunnen bij elke levenscyclusfase worden aangepakt, met nadruk op energie-efficiëntie, hernieuwbare energie en recycleren. Transport-gerelateerde uitstoot kunnen worden verminderd door vraagbeheer en energiezuinige technologieën. Elektrische voertuigen zijn gunstig voor emissiereductie. Groene en natuurlijke infrastructuur, zoals stadsbossen en groene daken, kunnen klimaatverandering tegengaan en extreme gebeurtenissen verminderen. Het combineren van groene en grijze infrastructuur kan kosten voor adaptatie verminderen. Het is essentieel om financiering te richten op groene infrastructuur en kwetsbare gemeenschappen, inclusief informele nederzettingen. Voor laaggelegen kuststeden en eilanden zijn responsen op zeespiegelstijging en bodemdaling effectiever als ze gecombineerd en goed gepland zijn en betrokkenheid binnen de gemeenschap bevorderen.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 4.5.3 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023]))
Welke maatregelen bestaan er om gevolgen van klimaatverandering in de gezondheidssector te verminderen?
Gezondheid kan profiteren van maatregelen die klimaatverandering tegengaan en ons voorbereiden op de gevolgen. Bijvoorbeeld door gezondheid mee te nemen in voedsel, gebouwen, sociale hulp en waterbeleid. Gezonde, duurzame diëten en minder voedselverspilling zijn goed voor het milieu en de gezondheid. Beleid dat gezonde voeding promoot, kan de vraag naar voedsel beïnvloeden en de kosten voor gezondheidszorg verlagen.
Meer…
Toegang tot schone energie en actieve mobiliteit, zoals fietsen en lopen, is goed voor de luchtkwaliteit en gezondheid, vooral voor vrouwen en kinderen. Er zijn ook aanpassingsmaatregelen voor gezondheid, zoals vroege waarschuwingssystemen voor hittegolven en verbeterde toegang tot schoon drinkwater. Een goede gezondheidszorg voor iedereen helpt ook bij aanpassing aan klimaatverandering.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 4.5.5 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Welke maatregelen bestaan er om uitstoot in de voedsel en water sector te verminderen?
Er zijn veel opties voor slimme landbouw, bosbouw en ander landgebruik, alsook maatregelen voor de oceanen, die potentieel hebben voor zowel emissiereductie als aanpassing en die in de nabije toekomst in de meeste regio’s kunnen worden uitgebreid. Daarnaast zijn er ook maatregelen mogelijk om de vraag voor voedsel en water te verminderen.
Meer…
Het behouden, beheren en herstellen van bossen en ecosystemen biedt het grootste deel van het economische potentieel voor emissiereductie. Ecosystemen herstellen, herbebossen en bebossen kan leiden tot conflicterende eisen voor ons land. Het minimaliseren van deze conflicten vereist geïntegreerde benaderingen om meerdere doelstellingen te bereiken, waaronder voedselzekerheid.
Maatregelen aan de vraagzijde, zoals overstappen op duurzame en gezonde diëten (minder vlees, dierlijke producten, lokale productie) en het verminderen van voedselverlies/verspilling, en duurzame landbouwintensivering, kunnen de omzetting van ecosystemen verminderen en methaan en stikstof-emissies verminderen. Duurzaam geproduceerde landbouw- en bosproducten kunnen worden gebruikt in plaats van producten met een hogere uitstoot in andere sectoren. Effectieve aanpassingsopties zijn onder meer gewasverbeteringen, agroforestry, gemeenschapsgerichte aanpassing, diversificatie van boerderijen en landschappen, en stadslandbouw. Deze opties vereisen integratie van verschillende factoren. Het behoud van biodiversiteit en ecosysteemdiensten op wereldschaal hangt af van effectieve en rechtvaardige conservatie van ongeveer 30-50% van ’s werelds land, zoetwater en zeegebieden. Het beschermen, herstellen en voorzichtig beheren van ecosystemen kan deze diensten ondersteunen. Grote landomzettingen voor bio-energie, biochar (soort houtskool) of bebossing kunnen risico’s verhogen voor biodiversiteit, water en voedselzekerheid.
Overstromingsrisico’s kunnen verminderd worden door goede planning en onderhoud van natuurlijke rivieren, moeraslanden, en bossen. Ook de bescherming en herstel van kust ecosystemen (bijvoorbeeld mangroves) kunnen emissies verminderen en koolstofopname vergroten. Het versterken van de weerbaarheid van natuurlijke systemen, zoals het herstellen van overbeviste visbestanden, vermindert negatieve klimaatinvloeden op de visserij, met voordelen voor regionale economieën en levensonderhoud. Beheer in de visserij en aquacultuur dat het behoud en de versterking van het ecosysteem centraal stelt, ondersteunt voedselzekerheid, biodiversiteit, menselijke gezondheid en welzijn.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 4.5.4 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Wat kunnen we doen om uitstoot in de economie, onze levensstijl te verminderen?
Kennis over risico’s en beschikbare aanpassingsmogelijkheden helpt de maatschappij, en veranderingen van onduurzame levensstijlen, kunnen, indien ondersteund door beleid, technologie en infrastructuur, de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen verminderen. Een goed begrip van klimaatverandering en kennis over de oorzaken ervan, kan gedragsveranderingen versnellen. Verschillende aanpassingsmogelijkheden, zoals rampenbeheer en vroegtijdige waarschuwingssystemen, zijn bruikbaar over sectoren heen en bieden meer risicovermindering wanneer ze worden gecombineerd.
Het verminderen van risico’s van klimaatgerelateerde migratie is mogelijk door internationale samenwerking en duurzame ontwikkeling. Bedrijven kunnen adaptatie bevorderen via zakelijke argumenten, verantwoording, en monitoring. Integratie van adaptatie in begrotingscycli, wettelijke kaders en inspanningen op vlak van herstelbetalingen, versterkt de implementatie van adaptatiemaatregelen. Beleidsmaatregelen, gedragsprikkels en economische instrumenten versterken adaptatie-inspanningen in publieke en private instellingen.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 4.5.6 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Zijn deze maatregelen enkel voordelig voor het verminderen van onze invloed op de globale temperatuur?
Ja, mitigatie- en adaptatiemaatregelen hebben positieve effecten (meer dan nadelen) voor de Duurzame Ontwikkelingsdoelen. Deze effecten hangen af van de context en schaal van uitvoering. Mogelijke nadelen kunnen worden gecompenseerd of vermeden met extra beleid, investeringen en financiële partnerschappen.
Meer…
Veel mitigatie- en aanpassingsmaatregelen hebben meerdere voordelen voor de duurzame ontwikkelingsdoelen, maar sommige kunnen ook nadelen met zich meebrengen. Het aantal voordelen van klimaatmitigatie voor het bereiken van de duurzame ontwikkelingsdoelen is groter dan de nadelen. Deze effecten zijn contextspecifiek en afhankelijk van verschillende factoren, zoals de manier en schaal van uitvoering, samenwerking tussen landen, beleidsontwerp en bestuur.
Het implementeren van mitigatie- en aanpassingsmaatregelen samen kan co-voordelen opleveren voor menselijk welzijn en de gezondheid van de ecosystemen. Het is belangrijk om rekening te houden met behoeften van mensen, biodiversiteit en andere elementen van duurzaamheid bij het ontwerpen en uitvoeren van maatregelen. Effectief bestuur is essentieel om de mogelijke nadelen van sommige maatregelen te beperken en ervoor te zorgen dat ze geen negatieve gevolgen hebben voor voedselsystemen, biodiversiteit, ecosystemen en levensonderhoud. Zulk bestuur vereist voldoende institutionele capaciteit.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 4.6 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Welk soort beleid kan de mitigatie van klimaatverandering ondersteunen?
Om effectieve actie tegen klimaatverandering te ondernemen, is goed beleid nodig op verschillende niveaus, samenwerking tussen landen en verschillende actoren, en inclusieve besluitvorming. Er zijn veel beleidsinstrumenten die al met succes zijn ingezet voor zowel het verminderen van uitstoot als het aanpassen aan klimaatverandering, maar ze moeten breder worden toegepast, afhankelijk van nationale omstandigheden. Het is ook belangrijk om kennis van diverse bronnen te benutten en partnerschappen aan te gaan, inclusief met vrouwen, jongeren, inheemse volkeren en lokale gemeenschappen.
Meer…
Effectieve maatregelen tegen klimaatverandering vereisen duidelijke doelen, financiering, samenwerking tussen beleidsterreinen en inclusieve besluitvorming. Veel maatregelen hebben positieve effecten op duurzame ontwikkelingsdoelen, maar sommige kunnen nadelen hebben. Goed bestuur en beleid zijn essentieel om klimaatverandering aan te pakken. Het betrekken van diverse belanghebbenden, zoals inheemse volkeren en gemeenschappen, is daarbij cruciaal. Een goede samenwerking tussen lokale, nationale en internationale instellingen is belangrijk, evenals een inclusieve besluitvorming en duidelijke wetten en plannen omtrent klimaat.
Bijvoorbeeld, het verwijderen van subsidies voor fossiele brandstoffen kan de uitstoot van broeikasgassen met tot wel 10% verminderen, de overheidsinkomsten verbeteren en de macro-economische prestaties verbeteren, en zou andere voordelen voor het milieu en voor duurzame ontwikkeling opleveren, zoals verbeterde overheidsinkomsten, macro-economische en duurzaamheidsprestaties. Om negatieve effecten hiervan op de meest economisch kwetsbare groepen te verzachten kunnen maatregelen zoals herverdeling van bespaarde inkomsten genomen worden.
Het beleid moet breed en op maat gemaakt zijn voor nationale behoeften. Samenwerking en technologieontwikkeling kunnen positieve gevolgen hebben, maar ook kosten met zich meebrengen voor exportlanden. Het aanpakken van klimaatverandering moet worden geïntegreerd in nationale doelen en consistent zijn met duurzame ontwikkeling.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 4.7 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Welk soort beleid kan maatschappelijke adaptatie aan klimaatverandering ondersteunen?
Om sneller iets aan het klimaat te doen, hebben we geld, samenwerking tussen landen en nieuwe technologieën nodig. Als we de klimaatdoelen willen bereiken, moeten zowel financiering voor aanpassing als vermindering van impact veel groter worden.
Meer…
Overal ter wereld is er genoeg geld om dingen te verbeteren, maar er zijn problemen/uitdagingen waardoor het geld niet altijd naar acties voor het klimaat gaat. Het gaat dan over onder andere regels en de manier waarop de markt werkt. Deze barrières kunnen kleiner worden gemaakt om te zorgen dat we kunnen doen wat nodig is. Ook kunnen landen die het minder goed hebben geholpen worden. Ook landen kunnen beter samenwerken om problemen op te lossen, en dit kan op verschillende manieren gebeuren. Het is tenslotte ook belangrijk dat we beter worden in het maken van nieuwe technologieën, zodat we ze sneller kunnen gebruiken om dingen beter te maken voor het klimaat.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 4.8 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Is er genoeg financiering?
Het verbeteren van toegang tot financiering is cruciaal om klimaatacties te versnellen, met name in kwetsbare regio’s en voor benadeelde groepen. Zowel aanpassings- als mitigatie-financiering moet aanzienlijk worden verhoogd om de groeiende klimaatrisico’s aan te pakken en investeringen in emissiereductie te versnellen. Hoewel er wereldwijd voldoende kapitaal beschikbaar is om investeringstekorten op te vullen, zijn er belemmeringen om dit kapitaal naar klimaatacties te leiden, vooral in ontwikkelingslanden. Het coördineren van inspanningen om het herstel na de pandemie duurzaam te maken, kan de klimaatactie versnellen, vooral in regio’s in ontwikkeling met hoge schuldenlast en economische onzekerheid. Het is essentieel dat ontwikkelde landen en multilaterale instellingen ontwikkelingslanden ondersteunen en helpen bij het aanpakken van ongelijkheden in financiering en economische kwetsbaarheid voor klimaatverandering.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 4.8.1 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Zijn er reeds goed internationale afspraken?
Samenwerking tussen landen is heel belangrijk om klimaatverandering tegen te gaan. Het helpt bij het verminderen van vervuiling en het beschermen van onze planeet. We moeten geld en steun geven aan landen die het hard nodig hebben, vooral de arme landen en mensen die kwetsbaar zijn voor klimaatverandering. Internationale afspraken zoals het Klimaatakkoord zijn nuttig, maar we moeten meer doen. Het is ook belangrijk om eerlijk te zijn en ervoor te zorgen dat iedereen gelijke kansen heeft om zich te beschermen. Samenwerken kan helpen bij het verminderen van vervuiling in verschillende industrieën en overal ter wereld. We moeten snel handelen, anders wordt het alleen maar moeilijker en duurder.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 4.8.2 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Wat is de rol voor nieuwe technologieën?
Verbeteringen in technologie kunnen helpen de uitstoot te verminderen en positieve effecten op milieu en maatschappij te creëren. Aangepast beleid kan innovatie en technologische verspreiding ondersteunen. Internationale samenwerking versnelt de wereldwijde verspreiding van milieuvriendelijke technologieën en bevordert andere ontwikkelingsdoelen. Digitalisering kan efficiëntie vergroten, maar ook energieverbruik en elektronisch afval verhogen, wat impact heeft op arbeidsmarkten en ongelijkheid. Effectieve beleidspakketten kunnen deze negatieve effecten verminderen. Digitalisering in landgebruik en landbouw kan helpen ontbossing te verminderen en de boekhouding van broeikasgassen te verbeteren. Samenwerking tussen landen op het gebied van technologie kan lokale waardeketens ondersteunen en de capaciteit vergroten. Het is essentieel dat technologieën praktisch zijn voor eindgebruikers en de maatschappij.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 4.8.3 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])
Hoe moet het nu vooruit?
Klimaatverandering aanpakken werkt het beste als we verschillende oplossingen combineren die over sectoren en systemen heen gaan. Dit, samen met bredere doelen voor duurzame ontwikkeling, kan meer voordelen opleveren voor mensen, sociale rechtvaardigheid, en het milieu. Denk hierbij aan plannen die rekening houden met klimaat, ecosystemen, biodiversiteit, en de samenleving als één geheel. Als besluitvorming en acties over sectoren heen worden geïntegreerd, wordt klimaatbestendige ontwikkeling mogelijk. Ook helpt het als we samenwerken aan de Duurzame Ontwikkelingsdoelen. Deze aanpak kan positieve effecten hebben op meerdere gebieden, zoals landgebruik, steden, en gebouwen. Het vermijdt ook negatieve gevolgen, zoals banenverlies, waterproblemen en schade aan de natuur. Het is belangrijk dat we deze aanpak snel uitvoeren met steun van de overheid, financiering, en samenwerking tussen sectoren.
(Bovenstaande informatie is een Nederlandstalige samenvatting van sectie 4.9 van het IPCC Climate Change 2023: Synthesis Report [Geneva, 2023])